İş Güvenliği Uzmanının (İGU) Rehberlik Görevi ve Hukuki Sorumluluğu
İş sağlığı ve güvenliği (İSG) mevzuatı çerçevesinde, İş Güvenliği Uzmanlarının (İGU) en temel ve hayati görevlerinden biri rehberlik görevidir. Bu görev, sadece mevzuata uygunluk sağlamakla kalmaz, aynı zamanda işyerinde güvenli bir çalışma ortamının tesis edilmesinin de anahtarıdır. İGU’nun rehberlik kapsamındaki sorumluluklarını yerine getirme şekli, hem mesleki itibarı hem de olası hukuki süreçler açısından büyük önem taşır.
Rehberlik Görevinin Kapsamı ve Uygulanışı
1-İş Güvenliği Uzmanının Rehberlik Görevinin Özü
İş sağlığı ve güvenliği (İSG) mevzuatının temel direklerinden biri olan İş Güvenliği Uzmanları, işyerlerinde güvenliğin sağlanmasında merkezi bir rol üstlenir. İGU’nun görev tanımının en başında, birincil sorumluluğu olan rehberlik görevi yer alır.
İş güvenliği uzmanları, rehberlik kapsamında işletme içerisinde tüm faaliyetlerde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş güvenliği kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene önerilerde bulunmakla yükümlüdür.
Bu madde, İGU’nun görevini açıkça tanımlar: Uzman, sadece bir denetleyici değil, aynı zamanda işverenin güvenli çalışma kültürü oluşturma yolundaki en önemli danışmanıdır.
2. Alınması Gereken Tedbirlerin Yazılı Bildirimi
İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tüm tedbirlerin işverene yazılı olarak bildirilmesi bir zorunluluktur. Bu, İGU’nun görevini yerine getirdiğine dair somut bir delil teşkil eder. Yazılı bildirimin en etkili yolları şunlardır:
Teyitli E-Posta: İşveren veya işveren vekili resmi olarak bulunan kişilere teyitli e-posta aracılığıyla bildirim yapmak, hukuki açıdan en güçlü resmi delil niteliğindedir.
Tespit ve Öneri Defteri: Kısa vadede önemli bir delil niteliği taşıyan bu deftere yapılan yazılı bildirimler de önemlidir. Tespit ve öneri defterine yazıldıktan sonra, işveren imza atmasa bile uzman tarafından imzalanan defter nüshasının saklanması ve dijital olarak ilk sayfanın görselinin arşivlenmesi gereklidir.
3. Kaza ve Tehlike Durumlarında Kapsamlı Raporlama:
İş kazası veya ramak kala olayları gibi durumların ardından, kapsamlı düzenleyici ve önleyici raporlamalar oluşturulmalıdır. Bu raporlar, tehlikenin oluşturduğu risklerin bertaraf edilmesi için gerekli yasal mevzuat veya mühendislik içeren önlem silsilesi içermelidir.
Hazırlanan rapordan işverenin imzası alınmalıdır.
İşverenden imza alınamaması durumunda, rapor kesinlikle teyitli e-posta adresine iletilmeli ve aynı zamanda tespit ve öneri defterine yazılması sağlanmalıdır.
Rehberlik görevi kapsamında tespit edilmeyen bir tehlike/risk veya önceden bilinen bir tehlike/risk hususunda gerekli rehberliğin sağlanmaması, hukuki boyutta cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalınmasına sebep olacaktır.
İş Güvenliği Uzmanının Risk Değerlendirmesi Görevi ve Hukuki Sorumluluğu
İGU’nun risk değerlendirmesi sürecindeki görevleri aşağıdaki alt bent ile tanımlanmıştır:
İş güvenliği uzmanları, risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmakla yükümlüdür.
Mevzuat, Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği’nde (Madde 6) bu sürecin işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirileceğini belirtse de, yukarıdaki görevlendirme ile risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken önlemlerin takibini yapma yükümlülüğü doğrudan İş Güvenliği Uzmanına verilmiştir.
Hukuki Sorumluluğun Yoğunlaşması
Bu görevlendirme, risk değerlendirmesi bir ekip işi olsa bile, sonuçların uygulanması ve takibinden kaynaklanan en büyük görev kaynaklı sorumluluğun İş Güvenliği Uzmanına yüklenmesi anlamına gelmektedir.
Ne yazık ki, uygulama pratiğinde risk değerlendirme raporlarının hazırlanması çoğunlukla tek başına uzmanın sorumluluğuna bırakılmaktadır. Bu durum, raporun güncelliği ve riskleri bertaraf etmeye yönelik iyileştirmelerin işveren tarafından yapılmaması durumunda, hukuki sorumluluğu büyük ölçüde İGU’nun üzerine yıkmaktadır. Uzmanın görevi, ekibe katılmak ve önerilerde bulunmak olsa da, takip görevi nedeniyle raporun hayata geçirilmemesi durumunda oluşan zarardan sorumlu tutulma riski yüksektir.
Önemli Nokta: Ekip Çalışması ve Yazılı Bildirim
Bu riskli durumdan kaçınmak için İGU’nun dikkat etmesi gereken kritik hususlar şunlardır:
- Ekip Çalışmasını Zorunlu Kılmak: Risk değerlendirmesinin Normal Şartlar Altında (N.Ş.A.) ekip ile yapılması sağlanmalıdır. Ekip çalışması sağlanamıyorsa, raporun hukuki geçerliliği ve sorumluluğun paylaşımı açısından sorunlar ortaya çıkacaktır.
- Yazılı Takip ve Bildirim: Hazırlanan risk değerlendirme raporunun takip edilmesi ve bu raporun sonuçları ile alınması gereken önlemler hakkında işverene düzenli ve teyitli yazılı bildirimler yapılması hayati öneme sahiptir. Risk değerlendirmesi hakkında verilen bu detaylı bilgiler, işverenin aksiyon almamasını tek başına uzmanın sorumluluğu olmaktan çıkarmaya yardımcı olacak yegâne resmi delildir.
İş Güvenliği Uzmanının (İGU) Çalışma Ortamı Gözetimi ve Acil Durum Sorumlulukları
İş Güvenliği Uzmanının (İGU) görevleri arasında, işyerindeki güvenliğin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla yürütülen Çalışma Ortamı Gözetimi ve Acil Durum Yönetimi kritik bir yer tutar. Bu görevler, pasif bir gözlemden ziyade, aktif bir planlama, uygulama kontrolü ve yasal bildirim yükümlülüğünü içerir.
Çalışma Ortamı Gözetimi: Periyodik Kontrol ve Takip
İGU, çalışma ortamının güvenliğini sağlamak için mevzuat gereği yapılması gereken periyodik süreçleri yönetmekle yükümlüdür:
İş güvenliği uzmanları, çalışma ortamının gözetiminin yapılması, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı gereği yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamalarını kontrol etmekle yükümlüdür.
Bu kapsamda, özellikle İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ve diğer ilgili yönetmeliklerde belirtilen yasal periyodik kontrol gerektiren ekipmanların belirlenmesi sağlanmalıdır.
Periyodik Kontrol Süreçlerinin Yönetimi
Yazılı Bildirim Zorunluluğu: İGU, ekipmanların periyodik kontrol zamanlaması dolmadan, tercihen her sene 1 ay öncesi olacak şekilde kontrolün yeniden gerçekleştirilmesi için işverene yazılı bildirim yapmak zorundadır.
Uygunsuzluk Durumunda Prosedür: Periyodik kontrol raporlarının incelenmesi hayati öneme sahiptir. Raporda ekipmanda uygunsuz hususların tespit edilmesi ve bu hususlar giderilmeden ekipmanın kullanılmasının uygun olmadığının belirtilmesi durumunda, İGU şu adımları takip etmelidir:
♦ İşveren, bu durumu teyitli yazıyla tebliğ etmelidir.
♦ İş ekipmanı, uygunsuzluklar giderilinceye kadar kesinlikle kullanılmaz.
♦ İşveren, uygunsuz rapor alan iş ekipmanının kullanılamayacağına dair rahatlıkla görülebilecek şekilde uyarı işaretlemesi yapar.
♦ Söz konusu eksiklikler giderildikten sonra, ekipmanın kullanılabileceğine dair ikinci bir kontrol raporu düzenlenir.
♦ Bakım ve Onarım Kayıtları: İş ekipmanında gerçekleştirilen tüm bakım ve onarımların kayıt altına alınması ve ekipmanın kullanım ömrü boyunca muhafaza edilmesi sağlanmalıdır. Düzenli olarak bakım yaptırılması süreçleri takip edilerek işverene bildirilmelidir.
♦ Kural İhlalinde Bakanlığa Bildirim: Belirtilen bu kuralların (özellikle uygunsuz rapor alan ekipmanın kullanılmaması kuralının) ihlalinin tespiti halinde, İGU’nun durumu yazılı olarak Bakanlığa bildirim yükümlülüğü söz konusu olacaktır.
Acil Durum Yönetimi ve Tatbikatlar
İGU’nun bir diğer kritik görevi, işyerinde kaza, yangın, patlama ve doğal afet gibi durumlar için hazırlıklı olmayı sağlamaktır:
İş güvenliği uzmanları, işyerinde kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için yapılan çalışmalara katılmak, bu konuda işverene önerilerde bulunmak, uygulamaları takip etmek; acil durum planlarının hazırlanması çalışmalarına katılmak, bu konuyla ilgili periyodik eğitimlerin ve tatbikatların yapılmasını ve acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini izlemek ve kontrol etmekle yükümlüdür.
Acil Durum Yönetmeliği Kapsamında Takip
Bu alt bent kapsamındaki çalışmalar, öncelikle Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik ve Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik başta olmak üzere ilgili tüm ek yönetmeliklerin gerekliliklerini sorgulamayı ve takip etmeyi gerektirir.
♦ Mevzuata Uyum Sorgulaması: İşletmenin bu temel iki yönetmeliğe uyup uymadığı sorgulanmalıdır.
♦ Yazılı Bildirim ve Yasal Yükümlülük: Eğer eksikler tespit edilirse, bu durum derhal işveren veya vekiline yazılı olarak bildirilmelidir. Gerekli önlemlerin alınmaması ve bazı kritik maddelerden kaynaklanan tehlikelerin devam etmesi halinde, İGU’nun Bakanlığa bildirim yapma sorumluluğu doğabilir.
İş Güvenliği Uzmanının (İGU) Eğitim, Bilgilendirme ve Kayıt Sorumlulukları
İş Güvenliği Uzmanının (İGU) temel rehberlik görevini destekleyen ve işyerinde güvenli davranış kültürünü yerleştirmeyi amaçlayan kritik görevler eğitim, bilgilendirme ve kayıt başlıkları altında toplanmıştır. Bu görevler, mevzuata uygunluğu sağlarken aynı zamanda uzmana önemli düzeyde hukuki ve operasyonel sorumluluk yükler.
Çalışan Eğitimlerinin Planlanması ve Kontrolü
İGU’nun eğitim süreçlerindeki ana sorumluluğu, yasal gerekliliklere uygunluğu sağlamaktır:
İş güvenliği uzmanları, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin ilgili mevzuata uygun olarak planlanması konusunda çalışma yaparak işverenin onayına sunmak ve uygulamalarını yapmak veya kontrol etmekle yükümlüdür.
Uygulama Esasları ve Yazılı İspat:
♦ Yıllık Plan ve Onay: Yıllık eğitim planının oluşturulması ve işveren tarafından imza altına alınarak dijital olarak arşivlenmesi esastır.
♦ İşe Başlamadan Önce Eğitim: Eğitimlerin, mevzuatta “en kısa sürede” ifadesi geçse de, personel işe başlamadan önce verilmesi temel ilkedir. Bu konuda inisiyatif almaktan kaçınılmalı ve yasal süreçler tam olarak uygulanmalıdır.
♦ Şartların Sağlanması ve Bildirim: Eğitim için gerekli şartların (mekan, materyal vb.) sağlanmaması durumunda, durum işverene yazılı olarak bildirilmelidir. İşverenin imzası alınamıyorsa, teyitli e-posta aracılığıyla süreç ilerletilmelidir.
♦ Eğitim Sorumluluğu: Uzmanın uygulamaları yapmakla görevli olması genel kural olsa da, eğitimler yetkili eğitim kurumlarından dış hizmet olarak da alınabilir. Bu durumda bile uzmanın planlama ve kontrol sorumluluğu devam eder.
Yıllık Değerlendirme Raporu ve Eksikliklerin Vurgulanması
İGU, İşyeri Hekimi ile işbirliği içinde bir yıllık genel durum değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür:
İş güvenliği uzmanları, İşyeri Hekimi ile yıllık değerlendirme raporu hazırlamakla yükümlüdür.
Bu raporun hazırlanma sürecinde, sadece yapılan uygulamaların kaydedilmesi değil, aynı zamanda işletmede yer alan eksikliklerin net bir şekilde vurgulanması ve somut öneriler getirilmesi hayati önem taşır. Bu, uzmanın rehberlik ve bildirim yükümlülüğünü yerine getirdiğine dair resmi bir kayıttır.
Bilgilendirme ve Operasyonel Prosedürler
İGU, bilgilendirme faaliyetleri düzenlemenin yanı sıra, güvenli çalışma prosedürlerinin oluşturulmasından da sorumludur:
İş güvenliği uzmanları, çalışanlara bilgilendirme faaliyetleri düzenleme ve iş sağlığı ve güvenliği talimatları ile çalışma izin prosedürlerini hazırlayarak ve uygulamalarını kontrol etmekle yükümlüdür.
Bu görev, kapsamı itibarıyla uzmana büyük bir operasyonel sorumluluk getirir. Talimat ve prosedürlerin, işletme sektörü ve iş tanımlarına göre en tehlikeliden en aza indirgenen bir liste düzenlenerek hazırlanması gerekir.
♦ Detaylı Çalışma Gereği: Çalışma süreçlerinin güvenli sürdürülmesi için yeterli araştırma ve iş geliştirmeye belirli bir zaman ayrılması gereklidir. Bu belgelerin, işletme riskleri ile birebir bağlantılı olacak şekilde oluşturulması ve işverene yazılı olarak bildirilmesi kesinlikle sağlanmalıdır.
♦ Süre Kısıtı Çıkmazı: Günümüz koşullarında, görevlendirme sürelerinin çalışana bağlı olması ve çoklu işletmelerde görev yapan uzmanlar için gereğinden az süre biçilmesi, bu detaylı ve birebir takibi imkânsız kılabilmektedir. Bu durum, uzmanın yazılı bildirimlerle sorumluluğunu mümkün olduğunca işverene aktarmasını zorunlu kılar.
İSG KATİP Bildirimleri
Son olarak, İGU’nun Bakanlık ile resmi iletişim kanalı olan İSG KATİP üzerindeki sorumluluğu mevcuttur:
İş güvenliği uzmanları, bakanlıkça belirlenecek iş sağlığı ve güvenliği ilgilendiren konularla ilgili bilgileri, İSG KATİP’ e bildirmekle yükümlüdür.
Şu an bekletilen veya geçici maddelerle ertelenen bu görevler, mevzuatın dinamik yapısı gereği gelecekte tamamen İGU’nun üzerine yeni ve ek sorumluluklar olarak yüklenebilir. Bu durum, uzmanın mevzuat takibini sürekli yapmasını gerektirmektedir.
İş Güvenliği Uzmanının (İGU) İlgili Birimlerle İşbirliği Sorumluluğu
İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) sisteminin etkinliği, tek bir uzmanın çabasıyla değil, işyerindeki tüm ilgili birimlerin koordineli çalışmasıyla mümkündür. İş Güvenliği Uzmanının (İGU) görev tanımında yer alan işbirliği yapma yükümlülüğü, bu koordinasyonun yasal temelini oluşturur. Ancak bu yasal zorunluluk, saha uygulamalarında önemli zorluklarla karşılaşmaktadır.
İşbirliği Görevlerinin Yasal Çerçevesi
İGU’nun işbirliği gerektiren temel sorumlulukları şunlardır:
1. İş Kazalarının Değerlendirilmesi:
İGU, İşyeri Hekimi ile ortaklaşa çalışarak iş kazalarını değerlendirmek, kazaların tekrarını önlemek amacıyla düzenleyici ve önleyici faaliyet (DÖF) planı oluşturmak ve bu planın takibini yapmakla yükümlüdür. Bu işbirliği, sadece kazanın nedenlerini teknik açıdan değil, aynı zamanda sağlık ve tıbbi açıdan da analiz etmeyi zorunlu kılar.
2. Yıllık Çalışma Planı:
İGU ve İşyeri Hekimi ile birlikte iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yıl boyunca nasıl yürütüleceğini gösteren yıllık çalışma planını hazırlamakla görevlidir. Bu plan, her iki uzmanın faaliyetlerini entegre etmeyi ve çakışmaları önlemeyi amaçlar.
3. Kurul ve Temsilcilerle Etkileşim:
İGU, İş Güvenliği Kurulları ile düzenli işbirliği yapmak, Çalışan Temsilcisi ve Destek Elemanları ile yakın temas halinde bulunarak sahadaki riskleri tespit etmek ve çözümler geliştirmek zorundadır.
Sahadaki Zorluklar ve Sorumluluğun Yükü
Yasal metinler her ne kadar kapsamlı bir işbirliği öngörse de, uygulamada bu görevler genellikle soyut kalmakta ve uzmanın motivasyonunu düşürmektedir.
İşbirliğinin Belirsizliği: Mevzuatta belirtilen “işbirliği yapılması” hususunun neyi içerdiği ve sahada somut karşılığının ne olduğu konusunda sıklıkla belirsizlik yaşanmaktadır. Birçok işyerinde bu işbirliği, maalesef bir imzadan ibaret kalmakta, tarafların (işveren, hekim, kurul üyeleri) konuyu yeterince ciddiye almaması sonucu tarafların umursamazlığı uzmanların çalışmalarını zorlaştırmaktadır.
Sorumluluğun İGU Üzerinde Kalması: İşbirliği gerektiren tüm görevlerde (DÖF takibi, plan hazırlama vb.) asıl operasyonel ve hukuki sorumluluk, sonuçta İş Güvenliği Uzmanının üzerinde kalmaktadır. Uzman, ilgili tarafların katılım yetersizliğine veya ilgisizliğine rağmen, tüm görevleri eksik veya fazla süreyle öyle böyle yapmaya çalışmakta, resmi kayıtları (imza ve yazılı bildirimleri) alarak hukuki yükümlülüğünü yerine getirmeye odaklanmaktadır.
İş Güvenliği Uzmanının (İGU) Hayati Tehlike Karşısında İşi Durdurma Yetkisi
Hayati Tehlikede İşi Durdurma Başvurusu
İGU’nun yetkileri arasında yer alan bu husus, aşağıdaki maddeyle açıkça belirtilmiştir:
İş güvenliği uzmanları, işyerinde belirlediği hayati tehlikenin ciddi ve önlenemez olması ve bu hususun acil müdahale gerektirmesi halinde işin durdurulması için işverene başvurmakla yetkilidir.
Bu madde, İGU’nun yetkisini kullanabileceği koşulları kesin sınırlarla çizer:
- Hayati Tehlike Tespiti: Tehlikenin, çalışanların yaşamını veya sağlığını ciddi ve geri dönülmez şekilde tehdit etmesi gerekir.
- Ciddiyet ve Önlenemezlik: Tehlikenin hem ciddi boyutta olması hem de o anki şartlarda farklı bir yöntemle önlenemez olması gerekir.
- Acil Müdahale Gerekliliği: Durumun, normal prosedürlerle çözülemeyecek kadar ivedi bir aksiyon talep etmesi şarttır.
Bu üç koşulun bir araya gelmesi durumunda, İGU derhal harekete geçerek tehlikeyi bertaraf etmenin en kesin yolu olan işin durdurulması için işverene resmi başvuruyu yapar.
Yetki ve Sorumluluğun Dengesi
Bu yetki, İGU’nun işyerindeki otoritesini gösterse de, aynı zamanda büyük bir hukuki sorumluluk taşır. İşi durdurma başvurusu, işverenin üretim ve maliyet planlarını doğrudan etkileyecek ciddi bir karardır. Bu nedenle uzman:
♦ Kararını Belgeleme: Tespit ettiği hayati tehlikeyi, fotoğraf, video ve yazılı raporlarla eksiksiz bir şekilde belgelemelidir.
♦ Yazılı Bildirim: İşverene yapılan işi durdurma başvurusu mutlaka teyitli ve yazılı olarak iletilmelidir. Bu, hem yasal görevin yerine getirildiğinin ispatı hem de ilerideki hukuki süreçlerde uzmanın kendini koruma aracıdır.
İş Güvenliği Uzmanının (İGU) Hukuki Sorumlulukları ve Yazılı Bildirim Yükümlülüğü
İş Güvenliği Uzmanının (İGU) görev ve yetkilerinin yanı sıra, mevzuat kendilerine ağır hukuki yükümlülükler de getirmektedir. Bu yükümlülükler, özellikle ihmallerden kaynaklanan sorumluluk ve hayati tehlikelerin yetkili makama bildirilmesi zorunluluğu üzerinde yoğunlaşmıştır.
İşverene Karşı Genel Sorumluluk
İGU’nun temel sorumluluğu, sunduğu hizmetin kalitesi ve sonuçları ile doğrudan ilişkilidir:
İş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur.
Bu madde, İGU’nun görevlerini eksik, yanlış veya zamanında yapmamasından kaynaklanan olası zararlardan dolayı işverene karşı sorumlu tutulacağını ifade eder. Uzmanın teknik bilgi ve profesyonel özen yükümlülüğünü yerine getirmemesi, hukuki ve cezai süreçlerde aleyhine delil teşkil edecektir. Bu nedenle tüm faaliyetlerin titizlikle ve belgelendirilerek yürütülmesi esastır.
Hayati Tehlikelerde Bakanlığa Bildirim Zorunluluğu
İGU’nun en kritik ve ihmali durumunda doğrudan yasal sorumluluk doğuran yükümlülüğü, hayati tehlikelerin işveren tarafından giderilmemesi halinde resmi makamlara bildirim yapmasıdır:
İş güvenliği uzmanı, işverene yazılı olarak bildirilen iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirlerden acil durdurma gerektiren haller ile yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı gibi hayati tehlike arz edenleri, belirlenecek makul bir süre içinde işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, işyerinin bağlı bulunduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne yazılı olarak bildirmekle yükümlüdürler.
Bildirim Yükümlülüğünün Önemi:
Bu madde, İGU’nun sorumluluğunu işverene tavsiye vermekle sınırlı tutmaz; tehlike devam ettiğinde yetkili kamu kurumunu bilgilendirme zorunluluğu getirir. Bu zorunluluğun amacı, işverenin ihmalini telafi ederek çalışanların yaşamını korumaktır.
♦ Yazılı Bildirimin Önemi: İGU’nun bu zorunluluğu yerine getirebilmesi için, tehlikeyi öncelikle işverene yazılı olarak bildirdiğini ispatlaması gerekir.
♦ Kanuni Sorumluluk: Bu yükümlülük kapsamında yapılmayan bildirimlerden iş güvenliği uzmanı kanunen sorumlu tutulmaktadır. Eğer bir hayati tehlike bildirilmez ve bu durum bir kazaya yol açarsa, uzman bu ihmal nedeniyle hukuken doğrudan sorumlu olacaktır.
Onaylı Defter Kullanımı ve Belgeleme
Sorumlulukları yerine getirmenin en somut aracı onaylı defterdir.
İş güvenliği uzmanı, görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyeleri ile 9 uncu maddede belirtilen hususlara ait faaliyetlerini, işyeri hekimi ile birlikte yapılan çalışmaları ve gerekli gördüğü diğer hususları onaylı deftere yazar.
Onaylı defter, uzmanın görevlerini, tespitlerini, tavsiyelerini, işbirliği çalışmalarını ve işverene yapılan uyarıları kayıt altına aldığı resmi bir defterdir. Bu kayıtlar, hem uzmanın görevini ispatlaması hem de hayati tehlike bildirimlerinin temelini oluşturması açısından vazgeçilmez bir hukuki delil niteliğindedir.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonellerinin Hukuki Çerçevesi: Bağımsızlık, Bildirim ve Sorumluluk Dengesi
İşyeri Hekimleri ve İş Güvenliği Uzmanları (İSG Profesyonelleri), işyerinde sağlık ve güvenliğin sağlanmasında kritik bir role sahiptir. Mevzuat, bu profesyonellerin görevlerini yerine getirirken sahip oldukları hak ve yetkilerin yanı sıra, ihmal ve yetkiyi kötüye kullanma durumlarında karşılaşacakları hukuki sorumlulukları da net bir şekilde belirlemiştir.
Mesleki Bağımsızlık ve Etik İlkeler
Mevzuat, İSG Profesyonellerinin tarafsız ve etkili çalışabilmesi için bir güvence sağlamaktadır:
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütür.
Bu hüküm, profesyonellerin işverenin baskısı veya menfaati altında kalmadan, öncelikli olarak çalışan sağlığını ve güvenliğini merkeze alarak hareket etmeleri gerektiğini yasal bir zorunluluk haline getirmektedir.
Rehberlik Sorumluluğu ve Yazılı Bildirim Yükümlülüğü
İSG Profesyonellerinin temel görevi rehberlik ve danışmanlıktır. Bu kapsamda:
- Görev yaptıkları işyerinde mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak İSG ile ilgili eksiklik, aksaklık, tedbir ve tavsiyeleri belirlerler.
- Tüm bu tespitleri işverene yazılı olarak bildirirler.
Burada sorumluluğun sınırları net çizilmiştir: Eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden nihai olarak işveren sorumludur.
Hayati Tehlikede Kamu Otoritesine Bildirim Mecburiyeti
Bu hükmün en kritik devamı, işverenin ihmalini telafi etme mekanizmasıdır. İşverene yazılı olarak bildirilen eksiklik ve aksaklıklar; acil durdurmayı gerektiriyor veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı gibi hayati tehlike arz ediyorsa ve işveren tarafından gerekli tedbirler alınmamışsa, İSG Profesyonelleri (veya OSGB yönetimi) durumu:
♦ Bakanlığın yetkili birimine (Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü),
♦ Varsa yetkili sendika temsilcisine, yoksa çalışan temsilcisine bildirir.
Bu hüküm, İSG Profesyonelini sadece danışman olmaktan çıkarıp, tehlikeyi bertaraf etmek için kamu otoritesini harekete geçirme yükümlülüğü getirerek, hukuksal açıdan sorumlu tutmaktadır.
Hukuki Sorumluluk ve Yaptırımlar
Mevzuat, İSG Profesyonellerini sadece işverene karşı değil, genel mevzuat karşısında da sorumlu kılmaktadır:
♦ İşverene Karşı Sorumluluk: Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur.
♦ Kanuni Sorumluluk ve Yaptırım: En ağır yaptırım ise kaza durumlarında ortaya çıkar. Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır.
Bu alt bentler silsilesi, İSG Profesyonellerinin sorumluluğunu çok yönlü hale getirmektedir. Bir yandan tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmemesinden işveren sorumlu tutulurken, hemen akabinde Bakanlığa bildirim zorunluluğu getirilerek, bildirimin yapılmaması durumunda ihmalden kaynaklı yetki belgesi askıya alma yaptırımı ile İSG Profesyonelleri de tüm taraflara karşı hukuksal açıdan sorumlu kılınmaktadır. Bu denge, profesyonellerin görevlerini azami dikkatle ve her adımı belgelendirerek yapma zorunluluğunu pekiştirmektedir.
Bu Yayın; 30.06.2012 Resmî Gazete Tarihli 28339 Resmî Gazete Sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu ve 29.12.2012 Resmî Gazete Tarihli 28512 Resmî Gazete Sayılı İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik Kapsamında IGUDM & BelgeLab tarafından hazırlanmıştır.